Historia Polskich Pracowni Konserwacji Zabytków Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie sięga lat 50 tych XX wieku, kiedy to na wniosek prof. J. Zachwatowicza, ówczesnego generalnego konserwatora zabytków, Minister Kultury i Sztuki powołał z dniem 25 VIII 1950 r. „Pracownie Konserwacji Zabytków – przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione”. W grudniu 1952 r. w oparciu o dekret z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwowych, Minister Kultury i Sztuki Zarządzeniem nr 177 przekształcił „Pracownie Konserwacji Zabytków – przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione” w przedsiębiorstwo państwowe o nazwie „Pracownie Konserwacji Zabytków” zwanym dalej Przedsiębiorstwem.
Głównym celem działalności nowo powołanego Przedsiębiorstwa było wykonywanie badań i opracowań naukowych, ekspertyz, projektów architektonicznych dla wszystkich dziedzin ochrony dóbr kultury. Łączyło ono w swych ramach specjalistów wszelkiego rodzaju z różnych dziedzin architektury, budownictwa i związanych z tym specjalności technicznych i rzemieślniczych. Pracownie również podejmowały studia, badania i sporządzały dokumentację architektoniczno-techniczną zarówno dla poszczególnych obiektów, jak i całych zespołów miejskich. Poza tym w pracowniach czynne były laboratoria i specjalne działy konserwacji malarstwa i polichromii ściennych, rzeźby, grafiki, wyrobów z drewna, metali i ceramiki, tkanin, witraży, a nawet organów. Wielotysięczny zespół podzielony na liczne oddziały filialne na terenie całego kraju wykonywał wielorakie prace i, obok wiekowych już mistrzów, reprezentujących zanikające umiejętności rzemieślnicze, kształcił również młodą kadrę.
W 1955 r. powołana została samodzielna Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, której zadaniem było rozpoznanie zabytków architektury na podstawie źródeł archiwalnych i literatury przedmiotu oraz opracowanie wytycznych dla prac projektowych.
Usługi budowlano-konserwatorskie związane z zabezpieczaniem, odbudową i adaptacją zabytkowych budowli, przedsiębiorstwo wprowadziło do swojej działalności w roku 1956. W następnych latach nastąpił dynamiczny rozwój PP PKZ – z początkowo trzech oddziałów: w Warszawie, Krakowie i Gdańsku – o kolejne oddziały: w Szczecinie, Wrocławiu, Poznaniu, Lublinie, Kielcach, Zamościu, Białymstoku, Łodzi, Olsztynie oraz utworzonym w 2003 roku Oddziale w Sankt Petersburgu. Jednostkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa odrębnymi od oddziałów były: Zakład Badawczo Rozwojowy, Ośrodek Informacji Konserwatorskiej, Biuro Handlu Zagranicznego PP PKZ, Zakład Ceramiki Budowlanej w Kadynach, Zakłady Wytwórcze Mebli Artystycznych w Henrykowie, a także Kierownictwo Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie oraz Kierownictwo Odbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu. W końcu lat osiemdziesiątych w dziewiętnastu oddziałach i innych jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwo zatrudniało blisko 10 tysięcy pracowników reprezentujących ponad 60 specjalistycznych zawodów konserwatorskich, a około 20 % załogi posiadało wyższe wykształcenie i potwierdzone kwalifikacje zawodowe.
W okresie transformacji ustrojowej, na fali tworzenia pracowniczych spółek, większość oddziałów PP PKZ przekształcona została w spółki prawa handlowego, część oddziałów – na skutek braku zleceń – uległa likwidacji. W konsekwencji w dwudziesty pierwszy wiek przedsiębiorstwo weszło z trzema oddziałami: w Białymstoku, Gdańsku i Lublinie, zlokalizowaną w Warszawie Pracownią Konserwacji Tkanin oraz Laboratorium Naukowo-Badawczym w Toruniu. Dyrekcja i administracja przedsiębiorstwa znajdowała się w Warszawie.
Organem założycielskim PP PKZ, nadzorującym funkcjonowanie przedsiębiorstwa do 31 grudnia 1997 r. był Minister Kultury i Sztuki, w okresie od 1 stycznia 1998 r. do 31 stycznia 2002 r. nadzór nad przedsiębiorstwem sprawował Minister Skarbu Państwa. Z dniem 1 lutego 2002 r. nastąpiła komercjalizacja PP PKZ, powstała spółka akcyjna pod firmą Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków S.A., w której 100% akcji objął Skarb Państwa, a prawa z akcji wykonywał Minister Skarbu Państwa. W związku z likwidacją z dniem 1 stycznia 2017 r. Ministerstwa Skarbu Państwa, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2017 r. w sprawie wykazu spółek, w których prawa z akcji Skarbu Państwa wykonują inni niż Prezes Rady Ministrów członkowie Rady Ministrów, pełnomocnicy Rządu lub państwowe osoby prawne, wykonywanie praw z akcji PPKZ S.A. przejął Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Dorobek konserwatorski przedsiębiorstwa na przestrzeni lat jest ogromny: kilkadziesiąt tysięcy uratowanych zabytków budownictwa i architektury, ruchomych dzieł sztuki oraz tysiące tomów zarchiwizowanej dokumentacji badawczej i technicznej. PP PKZ było wykonawcą lub współuczestniczyło w realizacji praktycznie wszystkich najważniejszych pracach konserwatorskich w powojennej Polsce. Po podjęciu w styczniu 1971 r. decyzji o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie, PP PKZ, jako jedyne przedsiębiorstwo dysponujące niezbędnym potencjałem naukowym i wykonawczym oraz posiadające wysoko wykwalifikowaną kadrę, wskazane zostało jako generalny wykonawca robót budowlano-konserwatorskich, konserwatorskich i rekonstrukcji wyposażenia, prowadzonych w latach 1972-1984, kiedy to Zamek został udostępniony publiczności. Innym wielkim osiągnięciem konserwatorów skupionych w PP PKZ było wykonanie w latach 1981-1985 kompleksowej konserwacji największego w Europie obrazu na płótnie – Panoramy Racławickiej, gdzie dzięki zastosowanym nowatorskim technikom konserwatorskim i użytym materiałom przywrócono mocno zniszczonemu dziełu dawną świetność.
Przedsiębiorstwo uczestniczyło w odbudowie i restauracji centrów historycznych m.in. Gdańska, Krakowa, Torunia i Zamościa. Swoją działalność rozwijało również poza granicami kraju: od Hawany, przez Wietnam i Kambodżę, po Kair. Znakomite rezultaty działalności konserwatorskiej „pekazetów” można znaleźć w ponad 30 krajach Europy, Azji, Afryki czy Ameryki, czego wyrazem jest m.in. fakt, że po zakończeniu prowadzonych przez PP PKZ prac konserwatorskich w Poczdamie (Niemcy), Algierze (Algieria) i w My Son (Wietnam), tamtejsze zabytki wpisano na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO.
Także i współcześnie w XXI wieku, działając już pod firmą PPKZ S.A., przedsiębiorstwo wykonało szereg prestiżowych prac konserwatorskich i restauratorskich, zarówno w kraju jak i za granicą. Najważniejsze z nich to m.in. przeprowadzenie w latach 2007-2009 przez Pracownię Konserwacji Papieru w Toruniu prac konserwatorskich 127 woluminów rękopisów pochodzących z okresu XV-XIX w. ze zbiorów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, wykonanie w latach 2009-2011 renowacji zniszczonego wskutek pożaru XIX-wiecznego Teatru Starego w Lublinie, odbudowa w latach 2010-2012 pochodzącej z XIX w. dawnej synagogi w Dąbrowie Tarnowskiej, prace konserwatorskie i renowacyjne szeregu budynków historycznych m.in.w Krakowie, Zamościu, Warszawie, Kazimierzu Dolnym, Gdańsku, Lwówku Śląskim czy Białymstoku. Ważnym obszarem działalności konserwatorskiej PPKZ S.A. pozostają obiekty sakralne, wśród nich najistotniejsze to przeprowadzona w latach 2006-2008 konserwacja wnętrz i wyposażenia zespołu kościelno-klasztornego o.o. Franciszkanów w Opolu, wykonana w latach 2006-2007 restauracja elewacji ceglanej Bazyliki Mniejszej w Chojnicach czy przeprowadzona w latach 2009-2010. Konserwacja polichromii nawy głównej, kaplicy bocznej, zakrystii oraz przedsionka w zabytkowym kościele parafialnym p.w. św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej. W ostatnich trzech latach PPKZ S.A. była wykonawcą m.in. remontu elewacji budynków Centrali NBP w Warszawie, renowacji budynku Archiwum Państwowego w Gdańsku, szeregu prac konserwatorskich w obiektach Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, w tym remontu i konserwacji Amfiteatru.
W okresie po komercjalizacji PPKZ S.A. prowadziła szereg prac konserwatorskich również poza granicami kraju. Do najważniejszych należy zaliczyć prace restauracyjne w zespole pałacowo-parkowym Peterhof w Rosji wykonane przez powołany w 2003 roku Oddział PPKZ S.A. w Sankt Petersburgu, przeprowadzenie w latach 2007-2008 kompleksowej restauracji i konserwacji Srebrnych Wrót głównego ikonostasu Soboru św. Sofii w Kijowie, wykonanie w 2015 roku prac remontowych pawilonu Polonia w Wenecji, rewitalizacja zabytkowych pomieszczeń Ambasady RP w Wiedniu czy przeprowadzona w latach 2015-2016 konserwacja malowideł ściennych w galerii wokół Srebrnej Pagody w Phnom Penh w Kambodży.
Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków posiadają zasoby dóbr kultury, które stanowią dorobek artystyczny. W szczególności Pracownie dysponują dobrami kultury, którymi jest dokumentacja w postaci opracowań technicznych, zdjęć, rycin i projektów konserwacji zabytków architektury i ruchomych dzieł sztuki, jakie wykonały podczas swojej ponad 60-letniej działalności.
To jedyny, niepowtarzalny i wyjątkowy zbiór dokonań renowacji i remontów zabytków architektury i ruchomych dzieł sztuki z uwagi na obszerność i wysoką wartość kulturalną. Ma on także walor emocjonalno-historyczny, gdyż znaczna część prac dotyczyła odbudowy i rekonstrukcji dóbr kultury zniszczonych lub uszkodzonych przez hitlerowskie Niemcy w czasie II wojny światowej.
Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków S.A. już ponad 65 lat prężnie działają w obszarze ochrony dziedzictwa narodowego poprzez restaurację i konserwację obiektów zabytkowych, kontynuując zapoczątkowane już w okresie zaborów, później rozwijane – szczególnie w okresie odbudowy zniszczeń po II wojnie światowej – specyficznie polskie podejście do problematyki konserwatorskiej.
PPKZ S.A. co warto powiedzieć to nie tylko firma ale również ludzie, którzy ją stworzyli. Wybitni i niepowtarzalni specjaliści, oddani sprawie. Przedsiębiorstwo skupiało największy potencjał zawodowy Konserwatorów różnych specjalizacji, pracujących na rzecz ochrony zabytków w kraju, a także za granicą. Jedną z takich osobowości z pewnością był Tadeusz Czesław Polak.
Tadeusz Czesław Polak – bardzo zaangażowany w ratowanie dóbr kultury i zabytków polski historyk sztuki, konserwator zabytków związany z Gdańskiem, a w latach 1994–1997 wiceminister kultury i sztuki. W czasie II wojny światowej walczył w szeregach Armii Krajowej. Z Przedsiębiorstwem Państwowym Pracownie Konserwacji Zabytków związany od 1958 jako dyrektor Oddziału Gdańskiego PKZ. W roku 1965 awansował na stanowisko dyrektora naczelnego Zarządu PKZ w Warszawie. Zainicjował wielkie prace konserwatorskie na Zamkach w Malborku i Słupsku oraz na Wzgórzu Katedralnym we Fromborku. Jako dyrektor Oddziału Gdańskiego PKZ był inicjatorem wybudowania Domu harcerza w Gdańsku. Szybko rozwinął PP PKZ do tego stopnia, że zdolne było przyjmować i wykonywać prace konserwatorskie w wielu krajach na świecie. Kierował odbudową Zamku Królewskiego w Warszawie, podjął prace Konserwatorskie w świątyni Hatszepsut w Egipcie oraz rozpoczął prace konserwatorskie Srebrnej Pagody w Kambodży. W następnych latach pod jego kierunkiem powołano 14 misji archeologiczno – konserwatorskich m.in. na Półwyspie Indochińskim, Karaibach i w Afryce Północnej, dzięki czemu przedsiębiorstwo PKZ rozrosło się prawie do 12 tysięcy pracowników. Od roku 1988 pełnił funkcję prezesa Zarządu Fundacji Kultury Polskiej, która realizowała konserwacje wielu polskich zabytków na Litwie, Ukrainie i Białorusi. W roku 1990 został profesorem i kierownikiem Katedry Architektury i Ochrony Budowli Zabytkowych na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. W roku 1994 został Pełnomocnikiem Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą. Równocześnie do 1997 r pełnił także funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Napisał ponad 100 publikacji, m.in.: „Restrukturyzacja Zamku Królewskiego w Warszawie”, „Zamki na kresach”, „Wspomnienia z odbudowy Gdańska”. Był członkiem wielu rad naukowych oraz międzynarodowych organizacji konserwatorskich, laureatem licznych nagród i wyróżnień. Otrzymał m.in. Krzyż Kawalerski i Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
W chwili obecnej PPKZ S.A. są wiodącym przedsiębiorstwem konserwatorskim na rynku polskim, podejmującym się najbardziej skomplikowanych zadań, a objęty ochroną prawną znak i nazwa firmy stanowią od ponad 60 lat rękojmię rzetelnej i fachowej pracy w kraju i za granicą.
Podstawową działalnością firmy są prace konserwatorsko – budowlane. W strukturze firmy znajdują się również: Pracownia Konserwacji Tkanin oraz Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry. Wszechstronność i sprawność przedsiębiorstwa we wszystkich dziedzinach konserwacji i renowacji zabytków, jego wielobranżowa struktura oraz najlepsi fachowcy stanowią o sile i wysokiej jakości wykonywanych prac.
W dniu 24.08.2020 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie podjęło decyzję o postawieniu Spółki w stan likwidacji.